Pamuk Lifi:
Pamuk; doğal lif sınıfındaki liflerden biridir. Fiziksel özellikleri, kolay ulaşılabilirliği ve düşük maliyeti nedeniyle diğer liflere oranla kullanımı oldukça yoğundur. İç çamaşırından tişörte, takım elbiseden gömleğe kadar çok geniş bir kullanım alanına sahiptir. Özellikle ülkemiz ikliminin pamuk yetiştirmeye uygun olması, pamuk üretim yoğunluğunu arttırmakta, ipliği üretmek için gerekli hammaddeye ulaşımı kolaylaşmaktadır.
İplik Üretimi:
Pamuk ipliğinin 3 farklı üretim şekli vardır: Penye, Karde ve Open-End. Aralarındaki fark, üretilen ipliğin kaliteleri arasındaki farktan kaynaklanmaktadır. Bu farkı yaratan ise üretim metodlarındaki farklılıklardır. Yanda, pamuk iplikleri arasında en kalitelisi olarak kabul edilen penye ipliğin üretim şeması görünmektedir:
Üretim Riskleri:
Pamuk ipliği üretimi, yangın açısından pek çok riski de içinde barındırmaktadır. Prosesin her aşamasında olmasa da belirli aşamalarda yüksek yangın riski mevcuttur ve önlemlerin yeterli düzeyde olmaması büyük felaketlere neden olabilir. Özellikle harman-hallaç ve tarama işlemleri sırasında risk yüksektir.
Harman-Hallaç ve Tarama:
Hallaç dairesindeki yangınlar elyaf içindeki yabancı maddeler nedeniyle çıkar. Bu proseste elyaf (lif) açılarak ve taranarak paralelleştirilir ve düzgünleştirilir. Dolayısıyla kolayca tutuşabilecek bir düzeye gelir. Makinedeki döner aksamlar birbirine çok yakın ve sıkışık durumda olduklarından balya kancası, metal parçaları vs. gibi yabancı maddelerin de etkisiyle kıvılcımlar oluşabilir.
Elektrik bağlantılarındaki sorunlar veya silindirlerin aşırı ısınması da buna eklenince yangın çıkması kaçınılmazdır. Pamuk, viskoz vb. elyaflar kolaylıkla tutuşabilmektedir.
Pamuk hallaç dairesine ve kondensere genellikle pnömatik taşıma sistemleri ile nakledilir. Kimi zaman bir veya daha fazla açma hattından gelen pnömatik taşıma hattı bir kanala bağlanarak hallaç dairesindeki tüm kondenserlere buradan transfer edilir. Dolayısıyla yangın durumunda yangın tüm hallaç dairesine kolaylıkla yayılacaktır. Yangının şiddeti taşınan ham madde miktarına bağlı olarak değişecektir.
İplik Üretimi:
Harman-hallaçtan çıkan ve sonrasında çeşitli işlemlerle fitil halini alan pamuk elyafı son olarak iplik çekim makinesine gelerek (ring veya open-end) iplik halini alır. Bu sırada, yoğun olarak hav ve toz çıkmaktadır. Bu tozlar elektrik tesisatı üzerinde birikerek (elektrik panoları, aydınlatma armatürleri vs.) kısa devre ve sonrasında kıvılcımlara neden olabilmektedir.
Yangın riskini azaltmak için kıvılcım dedektörleri, söndürme ekipmanları, yanma eşiğine gelmiş partikülleri ayırıp atacak otomatik sistemler pnömatik taşıma sistemlerine entegre edilmelidir.
Elyaf içindeki metal parçaları ayrımak için metal dedektörleri ve metal tutucuları bulunmalı, dedektörler yine pnömatik taşıma sistemi ile entegre olarak çalışmalıdır.
Söndürme sistemi bir kıvılcım dedektörü, söndürme ekipmanı ve kontrol panelinden oluşur. Bu sistem makineleri otomatik olarak durdurma, alarm verme ve söndürme sistemini tetikleme işlemlerini hızlı bir şekilde gerçekleştirebilmelidir.
İplik Üretimi:
İplik üretim hattındaki hav ve toz yoğunluğunu azaltmak için iplik makineleri üzerinde gezer hava emiş sistemleri bulunması, ortam havasının sürekli taze hava ile değiştirilmesi gerekmektedir. Bu sistemde, zemindeki deliklerden çekilen hav ve tozlar, atık bölümünde biriktirilir ve içeriye taze hava verilir.
Bu önlemler yangının oluşumunu önlemeye yönelik pasif önlemlerdir. Diğer taraftan pamuk elyafının ve ürün olan ipliğin depolanması sırasında da dikkat edilmesi gereken hususlar vardır. Depolamayla ilgili bu hususlar “Tekstil Sektöründe Genel Yangın Riskleri” yazısında ele alınmıştır. Bu yazıda ayrıca diğer pasif ve aktif yangın önlemlerini de bulabilirsiniz.
Hazırlayan: Erhan ERGÜNEŞ
Kaynakça
Bu belge içeriğinde yeralan bilgiler, tüm olası tehlikelerin tespit edildiği ve başka herhangi bir tehlike bulunmadığı anlamına gelmemektedir. Allianz, bu belgenin içeriğinde sözü edilen tavsiye ve önerilere uyulması sonucunda herhangi bir işletmenin, tesisin, bina veya lokasyonun güvenlik veya sağlık yönünden kusursuz hale geleceği veya herhangi bir yasa, tüzük, yönetmelik ve şartname veya mevzuata uygun hale geleceği konusunda herhangi bir garanti verildiği iddiasını kesinlikle reddeder.
