Çağımızın yaygın hastalıkları arasında yer alan diyabet, ölümcül risk taşıyan başka hastalıklara da davetiye çıkartıyor. Halk arasında şeker hastalığı olarak adlandırılan hastalığın en sık görülen çeşitleri Tip 1 ve Tip 2 diyabet olmak üzere iki farklı çeşidi bulunuyor. Peki diyabet hastalığı nedir?
Diyabet Nedir?
Diyabet kısaca kandaki şeker miktarının normalin üzerine çıkması durumu olarak tanımlanıyor. Bu noktada “Diyabet neden olur?” sorusu üzerinde durmak gerekiyor.
İnsan vücudu besinleri sindirirken glikoz adı verilen şeker ortaya çıkıyor. Vücut için önemli bir enerji ve besin kaynağı olan glikozun kullanılabilmesi için ise hücre içine girebilmesi gerekiyor. Bunu sağlayabilmek için pankreas insülin hormonu salgılıyor. Pankreasın yeterli insülin salgılayamaması veya insülinin vücut tarafından etkili şekilde kullanılamaması durumunda kandaki şeker miktarı çok yükseliyor. Diyabet hastası olan kişilerin idrarında normalde olmaması gereken şekilde şekere rastlanıyor.
Diyabetin sebepleri konusunun Tip 1 ve Tip 2 diyabet olmak üzere iki başlık altında ele alınması gerekiyor.
Tip 1 Diyabet Nedir?
Pankreas yeterli seviyede insülin hormonu salgılayamadığında Tip 1 diyabet hastalığı söz konusu oluyor. Çoğunlukla çocukluk çağında ortaya çıkan Tip 1 diyabette vücudun bağışıklık sistemi pankreasın insülin kaynağı olan hücrelerine saldırıyor. Sonuç olarak pankreas hiç veya yeterli seviyede insülin üretemiyor.
Tip 2 Diyabet Nedir?
Tip 2 diyabette pankreas vücudun ihtiyacı olan insülini yeterli seviyede üretmesine rağmen vücut hücrelerinin insüline karşı direnç geliştirmiş olması durumu ortaya çıkıyor. Bunun sonucu olarak hücreler kandaki şekeri alıp kullanamıyor.
Tip 1 ve Tip 2'ye Yol Açan Nedir?
Yukarıda da değindiğimiz üzere Tip 1 ve Tip 2 diyabet farklı sebeplerden kaynaklanıyor. Tip 1 diyabette pankreasın yeterli insülin üretememesi söz konusuyken Tip 2 diyabette üretilen insülini hücrelerin kullanamaması durumu yaşanıyor.
Diyabetin Yol Açtığı Sağlık Sorunları
Diyabet kontrol altına alınamaması durumunda ciddi sağlık problemlerine yol açabiliyor. Diyabetin sebep olduğu bazı hastalıklar şu şekilde:
- Sinir hasarları
- Diyabetik ayak
- Böbrek yetmezliği
- İmpotans
- Körlük
- Vasküler hastalıklar
Diyabet Nasıl Önlenebilir?
Diyabet hastalığının nedenleri, belirtileri, tedavisi ve hastalığa karşı alınabilecek önlemler konularında insanların bilgi sahibi olmaları amacıyla her yıl 14 Kasım Dünya Diyabet Günü olarak kutlanıyor. Bilinçli davranarak ve küçük yaşlardan itibaren çeşitli tedbirler alarak hastalığın önüne geçilebiliyor.
Sıklıkla genç yaşlarda başlayan Tip 1 diyabetin önüne geçmek için günümüzde bilinen herhangi bir yöntem maalesef yok. Öte yandan toplumda oldukça yaygın görülen Tip 2 diyabet riskini azaltmak mümkün. Buna yönelik alınabilecek tedbirler şu şekilde:
- Günde en az yarım saat yürüyüş yapmak,
- Fazla kilolardan kaçınmak
- Dengeli ve yeterli beslenmek
- Sigara ve alkol tüketiminden kaçınmak
- Şeker gibi karbonhidratlar yerine kuru bakliyat ve tahıl ürünler tüketmek
Diyabet Hastaları Ne Yemeli?
Hastaların öğünlerine yönelik hazırlanan diyabet listesi ile kan şekerinin olması gereken düzeyde tutulması amaçlanıyor. Hastaların ani şeker yükselmesi veya düşmesi gibi risklerden korunmaları için günde 3 ana ve 3 ara öğün olmak üzere 6 öğün yemek yemeleri gerekiyor. Öğün araları en fazla 2-3 saat kadar olabiliyor. Hastalık sürecinde diyabet hastanesi tercih edilerek bu konudaki uzmanlardan destek alınması mümkün.
Tip 1 Diyabet Beslenme Listesi
Diyabet türleri için ayrı ayrı beslenme listeleri bulunmamakla birlikte tüm diyabet hastalarının dikkat etmeleri gereken genel beslenme kriterleri şu şekilde:
- Margarin yerine zeytinyağı tercih edilmeli.
- Şekerden, kızartmadan ve hazır gıdadan uzak durulmalı.
- Havuç, pirinç ve patates gibi kan şekerini hızlıca yükselten besinlerden kaçınılmalı.
- Salamura ve konserve gibi tuzlu besinler tüketilmemeli.
- Meyveler kabukla birlikte yenmeli.
- Öğünler B, C ve E vitamini bakımından zengin olmalı.
- Her gün en az 2 litre su içilmeli.
Tip 2 Diyabet Beslenme Listesi
Yukarıda da değindiğimiz üzere her iki diyabet tipinde de beslenme konusunda aynı kriterlere dikkat etmek gerekiyor. Diyabet hastaları için mutlaka uzman bir doktor tarafından özel diyet listesi hazırlanması ve bunun titizlikle takip edilmesi önem taşıyor. Örnek bir beslenme listesi ise şu şekilde olabilir*:
Kahvaltı:
- 1 adet haşlanmış yumurta veya yağsız omlet
- 2-3 dilim tam buğdaylı ekmek
- 1-2 dilim az yağlı beyaz peynir
- Mevsim yeşillikleri
- 6 tane az tuzlu zeytin veya 2 adet ceviz
Ara Öğün:
- 1 adet meyve
- 1 bardak az yağlı ayran
Öğlen:
- Zeytinyağlı sebze veya bakliyat
- Bol yeşillik
- 2-3 dilim kepekli ekmek
- 1 kase az yağlı yoğurt
Ara öğün:
- 1 dilim az yağlı beyaz peynir
- 1 dilim tam buğday ekmeği
Akşam:
- 120 -180 gram, yağsız olmak şartıyla et, tavuk veya balık
- 1 kase yoğurt / 2 bardak ayran
- Yeşilliklerden oluşan salata
- 1-2 dilim tam buğday ekmeği
Gece:
- 1 porsiyon meyve
- 1 bardak yarım yağlı süt / yoğurt
Diyabet tanı kriterleri de hastalığın takibi açısından önem taşıyor. Diyabetin belirtileri genel olarak şu şekilde karşımıza çıkabiliyor:
- Ciltte kuruma ve kaşıntı
- Bulanık görme
- Kilo kaybı
- Yaraların geç iyileşmesi
- Halsizlik ve yorgunluk hali
- Ayaklarda karıncalanma hissi
- Ağızda asetona benzer koku oluşması
Gereken tedbirleri alarak ve beslenme düzenine dikkat ederek sen de diyabet hastalığından korunabilirsin.